Nagrodzeni Nagrodą Kolberga

Laureaci Ogólnopolskiej Nagrody im. Oskara Kolberga
„Za zasługi dla kultury ludowej” w latach 1974 – 2011
Z regionu skierniewickiego nagrodzeni zostali następujący twórcy i zespoły:

1974r. Justyna Grzegory – twórczyni z Łowickiego
(ur. 1909 –zm. 1978)

001_0Wycinankarka, tkaczka, hafciarka. Pracowała na gospodarstwie rolnym 002_0we wsi Złaków Borowy  koło Łowicza i jednocześnie zajmowała się różnymi dziedzinami twórczości ludowej. Wszechstronnie uzdolniona – umiała tkać, haftować robić pająki i bibułowe kwiaty, wycinać wycinanki, malować pisanki i wysypywać piaskiem ozdobne ornamenty na glinianej podłodze. Była też gawędziarką. Twórczością zajmowała się już w okresie międzywojennym. Do końca życia chodziła , w utkanym przez siebie wełniaku łowickim. W 1959r. w konkursie na najpiękniej ozdobiony dom zdobyła I nagrodę. Wówczas w chałupie J. Grzegory, będącej przykładem tradycyjnego budownictwa łowickiego z ok. XIX w., zorganizowano izbę twórczą – regionalne muzeum. Po śmierci twórczyni chałupę wraz z wyposażeniem zakupiło łowickie muzeum i przeniosło do Skansenu w Maurzycach k. Łowicza. Justynę Grzegory nazywano ambasadorem łowickiej sztuki ludowej, zarówno dzięki prowadzonej przez nią izby twórczej, jak i twórczości ludowej. Wielokrotnie nagradzana. Nagrodę im. O. Kolberga otrzymała m.in. za „kodry” – wycinanki obrazkowe przedstawiające sceny z życia wsi łowickiej, wzbogacone o ornamentykę kwiatową z własnej fantazji.

1977r. Stanisław Klejnas – muzyk, skrzypek ludowy , rzeźbiarz, gawędziarz, nauczyciel gry na unikalnych instrumentach, które sam wytwarzał. Skierniewickie
(ur. 1905 –zm. 1988)

002Zamieszkały do śmierci w Raduczu k. Skierniewic. 001Ojciec był owczarzem i skrzypkiem, grającym na weselach i w karczmach. Stanisław poszedł w ślady ojca i już jako 13-letni chłopak grywał na weselach. Później grał w kapeli rodzinnej. Został zauważony przez Mariana Sobieskiego, muzykologa, który określił go „znakomitym skrzypkiem”. Dzięki konkursowi w Kielcach, w którym uczestniczył wraz z Zespołem Pieśni i Tańca Ziemi Skierniewickiej, rozpoczął się drugi okres w jego życiu – czas, w którym wiele występował, grał wszędzie i na każde zawołanie. W latach 60. i 70.  był jednym z najbardziej znanych muzyków ludowych na konkursach, występach i festiwalach folklorystycznych. Miał ogromny repertuar – „sypał melodiami jak z rękawa”. Brał udział w filmach: „Chłopi’ i „Wesele Boryny”. Muzykę Klejnasa nagrywało Polskie Radio, Instytut Sztuki PAN i muzea.

1979r. Stefan Konopczyński – garncarz z Bolimowa, Skierniewickie
(ur. 1901 – zm. 2001)

009Pochodził ze znanej rodziny garncarskiej. Jego ojciec pracował w manufakturze majoliki księcia Radziwiłła w Nieborowie, po upadku manufaktury założył własny warsztat, w którym uczył się rzemiosła Stefan. W okresie międzywojennym wyroby Konopczyńskich wystawiane były w Zachęcie, na Targach Krajowych w Poznaniu i na Wystawie Sztuki Ludowej w Wilnie. Po II wojnie światowej, w latach 1950 – 1972, był zatrudniony w 003_0Spółdzielni Cepeliowskiej „Sztuka Łowicka”. Wykonywał naczynia dla Filmu Polskiego, dla muzeów. Wielokrotnie uczestniczył w konkursach i wystawach sztuki ludowej zdobywając nagrody i wyróżnienia. Stefan Konopczyński był aktywnym społecznikiem, kronikarzem Bolimowa, społecznym opiekunem zabytków, działaczem PTTK oraz Honorowym Prezesem OSP. Obecnie tradycje garncarskie kontynuuje już szóste pokolenie rodziny Konopczyńskich.

1985r. Waleria Czubak – śpiewaczka, poetka, gawędziarka, tkaczka, hafciarka, bukieciarka z Łowicza
(ur. 1919 – zm.1989)

004_0W repertuarze miała ponad 100 pieśni i przyśpiewek ,którymi dzieliła się z łowickimi zespołami ludowymi. Miała nieprze  ciętną zdolność tworzenia  „na poczekaniu” nowych tekstów, niebywałą pamięć i słuch muzyczny. Była solistką i współtwórczynią zespołu: ”Łowiczanie”. Śpiewała w wielu kapelach. Występowała w „Wesołym Autobusie” Wincentego Kaźmierczaka.

W filmie „Chłopi” J. Rybkowskiego jej głos towarzyszy weselu Boryny.

1985r. Anna i Henryk Świątkowscy – etnografowie z Łowicza
Anna (ur. 1915 – zm. 2007)
Henryk ( ur. 1909 – zm. 1999)

005Anna Świątkowska od 1957 do 1985r. była kierowniczką działu naukowo-oświatowego w Muzeum w Łowiczu, a od 1991r. pracowała jako etatowy konsultant w Spółdzielni Rękodzieła Ludowego i Artystycznego „Sztuka Łowicka”  w Łowiczu.

Henryk Świątkowscy pracował w Muzeum Etnograficznym w Łodzi, Muzeum Kultur Ludowych w Warszawie, w Ministerstwie Kultury i Sztuki oraz przez 33 lata był dyrektorem Muzeum w Łowiczu.

Oboje Świątkowscy zgromadzili w Muzeum około 15 tysięcy obiektów, głównie etnograficznych, z których najcenniejsza jest kolekcja strojów i haftów łowickich. Położyli też wielkie zasługi w ochronie zabytków budownictwa ludowego regionu. Dzięki koncepcji Henryka Świątkowskiego została stworzona ekspozycja chałup chłopskich z pełnym wyposażeniem w parku przylegającym do Muzeum. Ponadto stworzył skansen księżacki, zabytków budownictwa ludowego w Maurzycach pod Łowiczem. Świątkowscy byli autorami wielu cennych prac stanowiących wkład do monografii ludowej kultury łowickiej oraz artykułów popularyzujących sztukę ludową. Świątkowscy wspólnie opracowali 40 katalogów wystaw, byli ich inicjatorami, komisarzami i scenarzystami (w tym 22 poświęcone kulturze ludowej). Podsumowaniem ich wieloletnich badań i opracowań jest wydana w 1996r. książka „Łowicka sztuka ludowa”, która zawiera kompendium wiedzy o artystycznej kulturze Księżaków.

1987r. Jadwiga Łukawska –  wycinankarka, hafciarka, koronczarka  z Łowicza
(ur. 1910, zm. 2003)

006Od najmłodszych lat, wzorując się na matce, stroiła izby wycinankami i kwiatami bibułowymi. Była twórczynią pięknych haftów i koronek. Haftowała serwetki dla powstałego w 1910 roku Muzeum Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Łowiczu na zamówienie Anieli Chmielińskiej. Sama wykonała ślubny strój łowicki. Wyspecjalizowała się w wykonywaniu bukietów bibułowych w formie drzewek, bukietów jednostronnych do zdobienia ołtarzyków domowych, obrazów i ścian. Zajmowała się także wycinankarstwem. Najchętniej wycinała kodry obrazujące tradycyjną kulturę wsi łowickiej oraz kodry kwiatowe i wycinanki ażurowe. Swój talent rozwijała pracując po II wojnie światowej dla Spółdzielni „Sztuka Łowicka”. Była jedną z najbardziej uzdolnionych chałupniczek. Twórczyni brała udział w wielu konkursach i wystawach sztuki ludowej. Prace jej znajdują się w zbiorach muzeów w Łowiczu, Łodzi, Warszawie i Toruniu.

Ciekawym epizodem jej twórczości było zilustrowanie, wraz z innymi łowickimi wycinankarkami, wydanej w 1973 roku książki dla dzieci Polonii kanadyjskiej – „The Farmers Year”.

1988r. Henryk Burzyński – malarz, tkacz, kolekcjoner obrazów i rzeźb, z Łowickiego
(ur.1912 – zm. 1995)

Urodzony we wsi Traby, przeprowadzał się dwukrotnie – do Chruślina w Łowickiem i Ksawerowa k. Łodzi. Od dzieciństwa był silnie związany ze sztuką łowicką, ze szczególnym zamiłowaniem do tkactwa, krawiectwa i haftu, co nieszczególnie podobało się jego ojcu, który uważał, że nie są to zajęcia odpowiednie dla mężczyzny. W 1932 r. otrzymał stypendium na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i skończył kurs tkactwa i farbiarstwa roślinnego. Uzyskawszy pożyczkę założył w Trabach tkalnię i dyktował modę na wełniaki łowickie do1939 roku.,

Interesował się dawnym tkactwem i gromadził eksponaty dla Muzeum w Łowiczu.  Należał także do najbardziej znanych i cenionych malarzy w regionie łowickim – dzięki umiejętnościom nabytym wcześniej podczas pomocy przy renowacji kościoła parafialnego w Chruślinie. Po osiedleniu się w nowym miejscu tęsknił za barwnymi, łowickimi stronami. Nie zaprzestał więc swojej twórczości, utworzył u siebie w domu w Ksawerowie Izbę Sztuki Łowickiej. Często wyjeżdżał w rodzinne strony, aby uczestniczyć i organizować różne imprezy folklorystyczne. W wieku 62 lat zajął się malarstwem – próbował przywrócić starą tradycję malarstwa dewocyjnego. Udało mu się ukształtować własny, indywidualny styl. Stworzył bogatą galerię świętych i scen biblijnych, a także wiejskich i obyczajowych.

1989r. Julian Brzozowski – rzeźbiarz, twórca prywatnego muzeum ludowego ze Sromowa, Łowickie
(ur. 1925 – zm. 2002)

W 1952 ożenił się z Wandą Wasiotą. Razem prowadzili gospodarstwo rolne w Sromowie. W wolnych chwilach poświęcał się swojej pasji – rzeźbieniu w drewnie. Swoje figurki przechowywał początkowo w domu, później wybudował dla nich specjalny pawilon. Dla części swoich figurek zaprojektował, a następnie wykonał mechanizmy wprawiające je w ruch. W ślad za pierwszym powstały również kolejne pawilony, tworzące obecnie Muzeum Ludowe Rodziny Brzozowskich. Ekspozycja prezentuje kilkaset drewnianych figur o tematyce historycznej, sakralnej oraz ilustrujących dawne życie łowickiej wsi. W muzeum  w Sromowie są eksponowane m.in. całe grupy tematyczne t. j. Wesele Łowickie, Procesja Bożego Ciała, Szopka Tysiąclecia  i inne. Każde z czwórki dzieci Brzozowskich posiada artystyczne uzdolnienia i kontynuuje przywiązanie do tradycji ludowej. W galerii można obejrzeć ich prace: kolorowe pająki, haft, malarstwo, wycinankarstwo oraz rzeźby, a także wyposażenie chat łowickich.

1990r. Józefa Graszka – śpiewaczka ze Skierniewic
(ur.1909 – zm. 1991)

Przez wiele lat była solistką Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Skierniewickiej wnosząc do niego przebogaty i różnorodny repertuar ludowy. Znała niezliczoną ilość przyśpiewek weselnych i dożynkowych, pieśni miłosnych, okolicznościowych i religijno – patriotycznych. Była także gawędziarką .Odtwarzała dawne przekazy literatury ludowej, gadki, opowieści, stare przysłowia, często przeplatając je śpiewem .Wraz z Zespołem brała udział w wielu konkursach, ogólnopolskich imprezach folklorystycznych. Jej repertuar pieśniowy był nagrywany przez Polskie Radio, Redakcję Kultury Ludowej. Razem ze Stanisławem Klejnasem nagrała płytę: „ Grajcie dudy, grajcie basy”

1997r. Amatorski Zespół Regionalny im. Stanisława Władysława Reymonta z Lipiec Reymontowskich, Skierniewickie

008Zespół powstał w 1932 r. Premiera spektaklu „Wesele Boryny”, opartego na fabule powieści Władysława Reymonta „Chłopi”, odbyła się 24 września 1933 r. Spektakl został obejrzany przez niemal trzy tysiące widzów – mieszkańców Lipiec i okolicznych wsi. W 1935 r., w dziesiątą rocznicę śmierci Władysława Reymonta, Zespół wystawił „Wesele Boryny” w Domu Sejmikowym w Skierniewicach. Rozgłośnia Polskiego Radia transmitowała widowisko dla słuchaczy w całym kraju i za granicą. Pieśni, przyśpiewki i dialogi rozsławiły Zespół – jego popularność trwa do dziś. W ciągu 80-letniej działalności Zespół zaprezentował widowisko ponad 500 razy na scenach krajowych i zagranicznych. Śpiewało i tańczyło w nim ponad 400 osób – w tym przeważnie wielopokoleniowe rodziny z Lipiec i okolic. Fenomen Zespołu polegający na nieustannej prezentacji widowiska oraz ludowych obrzędów jest wynikiem zaangażowania i świadomości Lipczan, zobowiązanych tradycją oraz narodowym znaczeniem powieści „Chłopi”. W repertuarze zespołu są programy: Suita Lipiecka, Suita Łowicka, Dożynki, Pierzacka, i Wesele we wsi Lipie.

1998r.  Marianna Góral –wycinankarka, tkaczka, hafciarka, wykonawczyni plastyki obrzędowej z Zakościela, Rawskie
(ur. 1928)

Była wyjątkowo uzdolnioną twórczynią ludową: wycinankarką, tkaczką, hafciarką, koronczarką, wytwórczynią plastyki obrzędowej. Pochodzi z regionu rawsko-opoczyńskiego, gdzie sztuka ludowa jest jeszcze bardzo żywa. Wychowała się w otoczeniu takich znakomitych wycinankarek rawskich jak Józefa Siwek czy Janina Przyborek. Od 1949 r. brała udział w konkursach i wystawach sztuki ludowej zarówno regionalnych, wojewódzkich, jak i ogólnopolskich, na których odnosiła duże sukcesy zdobywając wiele nagród i wyróżnień. Wzięła udział w ponad 30 konkursach. Jej prace znajdują się w zbiorach Muzeum w Tomaszowie Mazowieckim, Muzeum Ziemi Rawskiej w Rawie Mazowieckiej, Muzeum Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim oraz w muzeach w Toruniu, Łodzi i Warszawie. Prezentowane były w wielu katalogach wystaw sztuki ludowej. W latach 1958-1963 pracowała chałupniczo dla „Cepelii” w Łodzi, wykonując głównie wycinanki i tkaninę. W latach 1961-1971 otrzymała 6 nagród wojewódzkich, w 1972 r. nagrodę Ministra Kultury i Sztuki, a latach następnych otrzymywała nagrody Wojewody Piotrkowskiego. Marianna Góral to uzdolniona i niezwykle pracowita twórczyni, również aktywna i zaangażowana w działalności kulturalno-społecznej. Należała do Stowarzyszenia Twórców Ludowych, przez kilka lat była członkiem Zarządu Oddziału i Przewodniczącą Komisji Rewizyjnej.

1999r. Stanisław Balik – muzyk, skrzypek, instruktor muzyczny, z Małszyc, Łowickie
(ur.1929 – zm. 2009)

003samouk, już w dzieciństwie przejawiał zainteresowanie muzyką. W wieku 17 lat  macocha kupiła mu zepsute skrzypce z jedną struną.  Zdobył resztę strun i zaczął grać. Wówczas zaczął muzykować na weselach, na wiejskich imprezach

Stanisław Balik, poza talentem muzycznym, odkrył w sobie talent pedagogiczny, ucząc wiejskie dzieci gry na skrzypcach.

Pracował w Łowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej jako instruktor muzyki, w Domu Kultury „Kolejarz” oraz w Łowickim

Ośrodku Kultury. Zainteresował grą na skrzypcach oraz wykształcił ponad setkę dzieci Brał udział w wielu ogólnopolskich konkursach i przesłuchaniach muzycznych wraz z założonym przez siebie zespołem skrzypaczek w strojach łowickich „Baliczanki” m. in. w Kazimierzu nad Wisłą.

2001r. Otylia Uczciwek – hafciarka, wycinankarka z Goleńska, Łowickie
(ur. 1915 – zm. 2009)

otylia-uczciwekUrodzona w Goleńsku, w chłopskiej rodzinie ubogich gospodarzy. Ukończyła tylko pięć klas szkoły podstawowej – później musiała pracować, aby pomóc rodzicom w utrzymaniu domu. Wyszła za mąż za muzykanta – Antoniego i urodziła czwórkę dzieci – Wiesława, Annę, Irenę i Janusza. Mówiła łowicką gwarą w najczystszej postaci, dlatego była uważana za skarbnicę wiedzy na ten temat. Wykonywała kwiaty z bibuły, łowickie pająki i bukiety z wełenki. Specjalizowała się w łowickim hafcie ręcznym – twierdziła, że doskonaliła swoje umiejętności wraz z siostrami, aby w domu było piękniej. Haftowała obrusy, serwetki i bieżniki – wszystko w łowickie róże, bratki, groszki i niezapominajki. Jej prace zwyciężały w konkursach i trafiały do muzeum nie tylko w Łowiczu, ale i na całym świecie. Zdobyła wiele nagród i wyróżnień, otrzymała także odznakę honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej” (r. 2009).

2002r. Adam Głuszek – rzeźbiarz, kolekcjoner sztuki ludowej z Dąbrowic, Skierniewickie
(ur. 1946 r.)

adam-guszekUrodził się i wciąż mieszka we wsi Dąbrowice, należącej do parafii Maków. Jest twórcą ludowym, rzeźbiarzem, który najchętniej wykonuje swoje prace w drewnie lipowym. Jego ulubione tematy to wizerunki ptaków, rzeźby sakralne oraz sceny z obrzędowością doroczną. Czasami struga także sceny świeckie ukazane w formie rzeźby lub płaskorzeźby. Wszystkie jego prace są polichromowane. Jest szczególnie znany z rzeźb przedstawiających „Matki Boskie Łowickie”. Wyrzeźbione przez niego aniołki odziane są w kolorowe, pasiaste stroje. Jest także kolekcjonerem – zbiera przedmioty związane ze sztuką ludową. W dwóch zabytkowych spichlerzach i chałupie, które znajdują się w jego ogrodzie, urządził „muzeum kultury zachodnio-południowej części Księstwa Łowickiego”, w którego skład wchodzi kolekcja narzędzi rolniczych, sprzętów domowych, strojów ludowych, haftów, wycinanek oraz obrazów.

2004r  Julianna Pawlak – tkaczka, hafciarka, koronczarka z Sadykierza, Rawskie
(ur. 1932 r.)

Julianna Pawlak zamiłowanie do tkactwa i hafciarstwa odziedziczyła po swojej matce, Wiktorii Stańdo. W dzieciństwie nie było jej to ulubione zajęcie – żałowała, że nie może wraz z innymi dziewczynkami biegać za piłką czy grać w palanta. Zamiast tego wiła cewki, żeby pomóc mamie i bała się, że już nigdy się od tego zajęcia nie uwolni. Chociaż mówi, że w tkackim dzieciństwie może i nie brakło smutnych momentów, to nie brakło jej także tkackiej żyłki, odziedziczonej w genach. W 1955 r. Julianna wyszła za mąż – nie oddalając się jednak zbytnio od swojego wcześniejszego zajęcia, bowiem rodzina ze strony męża posiadała tkackie tradycje. W latach 70 rozpoczęła współpracę z tomaszowskim muzeum – próbowała pokazać to, co robi  poza najbliższą okolicą. Pierwsza próba nie skończyła się jednak sukcesem – okazała się „niewystawowa” przez brak trzymania się przepisowych kolorów. Sama Joanna Pawlak nie miała o przepisach pojęcia – tkała tak, jak czuła. Z pomocą przyszła jej mama, po której lekcjach nowe prace Julianny zdobyły I nagrodę w konkursie w 1973 r. Od tego czasu Julianna Pawlak uczestniczyła w wielu wystawach, pokazach i konkursach.

2005r. Kapela Stanisława Skiby z Rzeczycy, Rawskie

Stanisław Skiba (ur. 1932) to uznany skrzypek ludowy. Od dzieciństwa miał zamiłowanie do muzyki. Nie mając własnych skrzypiec zaczynał grać na trąbce myśliwskiej sygnały jako leśnik. Później grał na weselach jak z nut, choć tak naprawdę ich nie znał. Obecnie gra na skrzypcach, akordeonie, harmonii, trąbce, perkusji jak i ruskiej bałałajce. Dzięki swej wirtuozerii nie tylko gra na skrzypcach ale i żongluje instrumentem w powietrzu. Jest słynną postacią wielu festiwali i konkursów muzyki ludowej. Dzięki swojej pracowitości i niespotykanemu talentowi znalazł uznanie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, który przyznał mu Brązowy Medal Zasłużony Kulturze GLORIA ARTIS.

2010r Zespół Pieśni i Tańca „Blichowiacy” z Łowicza

007Zespół Pieśni i Tańca „Blichowiacy” istnieje od 1948 roku przy Szkole Rolniczej – obecnie w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 RCKU w Łowiczu Blichu. Członkami zespołu jest młodzież szkolna. „Blichowiacy” kultywują zwyczaje, obrzędy i tradycje regionu łowickiego. Swoimi barwnymi strojami, muzyką, śpiewem i tańcem propagują łowicki folklor w kraju i za granicą. Program artystyczny Zespołu Pieśni i Tańca „Blichowiacy” składa się z trzech części: suity łowickiej, obrazka łowickiego oraz obrzędu „Zapusty”, a także programów okolicznościowych. Zespołowi towarzyszy kapela ludowa, w skład której wchodzi akordeon, klarnet, skrzypce i bębenek. Zespół bierze czynny udział w uroczystościach szkolnych, powiatowych i ogólnopolskich. Uczestniczy w konkursach, przeglądach i festiwalach w kraju i za granicą. Posiada certyfikat nadany przez Polską Sekcję Międzynarodowej Rady Stowarzyszeń Folklorystycznych, Festiwali i Sztuki Ludowej C.I.O.F.F.

Zespół koncertował za granicą, m.in. w Rosji, Niemczech, Holandii, Francji, Austrii, Stanach Zjednoczonych, na Litwie, w Serbii.