11 listopada 1918 r. w Skierniewicach

Małgorzata Lipska-Szpunar

 

Jak przebiegał dzień 11 listopada 1918 r. w Skierniewicach?

Fot. archiwum A. Kostusiaka.  Wojsko przed skierniewickim pałacem w czasie I wojny światowej.

W tym dniu zebrali się w domu Władysława Strakacza, naczelnika OSP przy ul. Przyrynek (obecnie Jagiellońska) miejscowi działacze celem omówienia aktualnej sprawy rozbrojenia  Niemców. Przewodniczył zebraniu  Jerzy Ostrowski właściciel majątku Dębowa Góra. W jednodniówce OSP z 1930r.  dzień ten został tak opisany:

 

„Na tym zebraniu postanowiono niezwłocznie przystąpić do rozbrojenia Niemców, przedtem jednak próbowano się z nimi porozumieć, by dobrowolnie oddali broń. Równocześnie postanowiono zaalarmować straż i użyć jej do rozbrojenia. Gdy Niemcy odmówili złożenia broni, straż zajęła ratusz i rozbroiła znajdujący się tam niemiecki oddział. Po zajęciu ratusza naczelnik podzielił straż na 3 oddziały, z których jeden ruszył na koszary, drugi na magazyny wojskowe, a trzeci na stację kolejową. Równocześnie rozbrajano pojedynczych Niemców w mieście. Po kilku godzinach  zajęto wszystkie obiekty wojskowe z wyjątkiem cesarskiego pałacu, który był silnie obsadzony  karabinami maszynowymi. Jednocześnie naczelnik straży przeprowadził mobilizację wszystkich  rezerwowych mężczyzn, których po uzbrojeniu wcielono do straży. Przy ich pomocy , jak również  13 krakowskiego pułku piechoty  jadącego transportem  przez Skierniewice, nocą z 11 na 12 listopada  zdobyto pałac. Rankiem 12 listopada Skierniewice były już całkowicie wolne od najeźdźców,  do czego przyczyniła się  przede wszystkim straż ogniowa. Po rozbrojeniu okupanta straż pełniła w mieście służbę bezpieczeństwa aż do lutego 1919r.”

 

Obok straży pożarnej do akcji  masowo włączyła się młodzież szkolna dowodzona przez członków tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej. Prawie wszyscy uczniowie klas starszych należeli do POW. Z Liceum i Gimnazjum B. Prusa w rozbrajaniu brało udział ok. 200 uczniów.

 

Janus w 1938 r. tak to opisywał: ”Uczniowie kierowani przez POW podzieleni na plutony pomaszerowali do koszar, rozbrajając po drodze  Niemców i odsyłając do  pałacu, jako punktu zbornego dla nich. Rozbrajaniem kierował pułkownik Kunicki. Jedynym momentem grożącym rozlewem krwi był zatarg o broń pozostawioną w pałacu, której Niemcy nie chcieli wydać domagając się wyjazdu do kraju z bronią. Dopiero dzięki pomocy regularnego wojska niemieccy żołnierze ustąpili i broń wydali. Plutony uczniowskie pełniły służbę z zapałem, a nawet  brały udział w ekspedycjach do Aleksandrowa i Żyrardowa…”

 

Stefan Makarowski w jednodniówce harcerskiej z 1938r. wydanej z okazji 25-lecia powstania harcerstwa w Skierniewicach wspomina, że w dniu  11 listopada  czynny udział w rozbrajaniu Niemców brali  także harcerze, po czym przez kilka dni  trzymali wartę na dworcu i przy  obiektach kolejowych. Jeden z plutonowych I drużyny Aleksander Heinrich był nawet komendantem dworca.

 

Dzień ten  zapadł w pamięci jednej z sióstr zakonnych, opiekujących się  wówczas skierniewickim szpitalem. Siostra Florentyna  Kossakowska  w swoim pamiętniku wspominała:

 

„Chwila rozbrojenia 11 listopada 1918r. to przykra chwila dla Niemców. Kilkoletni władca miasta hrabia Krajchef z tłomokiem w ręku, wraz z wieloma dygnitarzami niemieckimi, byli pieszo odstawieni do stacji kolei i w wagonach pociągu towarowego przesłani do vaterlandu.”