RYCERZ ZE SKAZĄ – TYMOTEUSZ ORTYM

Aneta Kapelusz

RYCERZ ZE SKAZĄ – TYMOTEUSZ ORTYM

„Serce to najpiękniejsze słowo świata” – któż nie zna tego sentymentalnego tanga? Pierwszy raz w wersji rosyjskojęzycznej pojawiło się w radzieckim filmie „Świat się śmieje” w 1934r. Rok później polski tekst do piosenki napisał skierniewiczanin Tymoteusz Prokulski-Ortym – aktor, reżyser, dyrektor teatru.

Tymoteusz Prokulski (pseudonim sceniczny Ortym) urodził się 29 września 1898 r. w Skierniewicach jako syn Stanisława i Janiny z Adamowskich. Dwa lata później urodziła się jego siostra Alina. Alina Prokulska, urzędniczka z zawodu, wyszła za mąż za Adama Chodeckiego w 1923 roku w Skierniewicach. Tymoteusz mógł być na ślubie siostry, gdyż w 1921 roku powrócił do Polski z Rosji. Wcześniej uczył się w gimnazjum we Lwowie i Petersburgu, następnie rozpoczął studia aktorstwa i reżyserii na uniwersytecie w Kijowie. Debiutował w tamtejszym zespole polskiej farsy i operetki w Sali Ogniwa pod kierunkiem Feliksa Kosińskiego. W sezonie 1917/1918 występował w Teatrze Polskim w Kijowie.

Po powrocie zajmował się organizowaniem przedstawień dla dzieci i występował w zespołach objazdowych. Pisał książki dla dzieci (np. „Rycerz bez skazy J. Piłsudski”). Był twórcą 34 baśni scenicznych. Utwory z repertuaru teatru dla dzieci w wykonaniu dziecięcych aktorów ukazywały się na płytach „Syreny Record”.

Tymoteusz Prokulski-Ortym pamiętał też o rozrywce dla dorosłych. Kierował teatrem „Hollywood”, organizował programy rewiowe w kinie „Splendid”. Następnie kierował teatrem „Rakieta”, a w 1933 r.  kabaretem „Casanova” i teatrem „Mucha”. Jak wspominał Ludwik Sempoliński: „Na miejscu teatrzyku „Eldorado” przy Hożej wybudowano olbrzymi kinoteatr „Hollywood” na 2000 miejsc z nieproporcjonalnie małą scenką w stosunku do wielkości Sali. Placówka ta spełniła pewne zadanie w dziedzinie kabaretu. Przewinęła się przez nią większość aktorów estradowych.” Przed wybuchem II wojny światowej Ortym napisał teksty do znanych szlagierów: „Serce”, „Nasza Warszawa”, „W maleńkiej kawiarence”, „Pierwsza miłość”, itd.

Działalność Ortyma w czasie wojny nie przedstawia go w dobrym świetle. Od 1940r. był dyrektorem jawnego teatru „Niebieski Motyl”, potem teatrów „Kometa” i „Nowości” wystawiając programy budzące najwyższy sprzeciw Podziemia, nieraz o charakterze pornograficznym. Jak podawało pismo konspiracyjne „Polska żyje”: „Jedyny teatr „Komedia” uruchomiony w Warszawie z łaski okupantów i ich faworyta teatralno-kinowego renegata Igo Syma, dobrze się im wysługuje. Poniża sztuki polskie jak może. Okupanci kazali zohydzać twórczość polską we wszystkich jej przejawach i teatr „Komedia” dopomaga w tym dzielnie.” Podobno w 1939 r. Tymoteusz Ortym doniósł do gestapo na Hankę Ordonównę, chociaż inna wersja podaje, że był  to Igo Sym.

Po zakończeniu wojny Ortym przeniósł się na wszelki wypadek prowincję. Robił wciąż to co umiał najlepiej – organizował imprezy rewiowe i estradowe. Gdy po kilku latach wrócił do Warszawy został z ramienia „Expresu Wieczornego” organizatorem koncertów w warszawskiej Sali Kongresowej, jak również zajmował się konferansjerką. Wkrótce wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie dawał przedstawienia dla tamtejszej Polonii, a w 1960-62 ogłosił w „Dzienniku Chicagowskim” i „Kurierze Polskim” cykl wspomnień, w których starał się usprawiedliwić swą działalność podczas okupacji. Zmarł 15 maja 1963 r. w USA.

Informacje udostępniła M. Anacka-Łyjak i MBP w Skierniewicach

Fot. www.staremelodie.pl