Wystawa „Dawnego radia czar”

dsc_0068

„Dawnego radia czar”

 

Wystawa  „Dawnego radia czar”, przygotowana przez Regionalną Akademię Twórczej Przedsiębiorczości w związku z obchodami 555 – lecia nadania praw miejskich Skierniewicom, jest ekspozycją zabytkowych  odbiorników radiowych.

 Na wystawie można obejrzeć ponad 70 radioodbiorników  z  prywatnej kolekcji  Władysława Nowaka, mieszkającego w Skierniewicach od prawie 50 lat. Kolekcja ta, obejmująca blisko  250 odbiorników,  powstała  z fascynacji  radioodbiornikami,  a także z chęci ocalenia kawałka historii.

 Dla kolekcjonera  jest  to  także  przygoda  z radiotechniką. Wszystkie odbiorniki  zostały przez niego  wyremontowane i  grają…

Początki radia to głównie przekazywanie alfabetu Morse’a, dopiero potem – dźwięku. Najstarszymi i najprostszymi odbiornikami były detektory. Detektor posiadał często postać kryształu, dlatego nazywano je również odbiornikami kryształkowymi. Do słuchanie tego typu radia niezbędne były słuchawki.  Kolejno pojawiały się  inne typy;  o bezpośrednim wzmocnieniu, reakcyjne oraz heterodynowe – lampowe. Te ostatnie były  podstawowym i najbardziej popularnym   typem radioodbiorników od połowy do końca XX wieku.         

Na wystawie znajdują się unikalne radia z lat  1925 – 1930.tych XX w.  „Detefony”, składające się z kryształka i słuchawek,   tranzystory, które stanowiły  w latach 60-70.tych nieodłączny dodatek  na ulicy, wycieczce czy spacerze oraz okazałe radia lampowe. Dla średniego pokolenia – stare radio to „Stolica” czy „Pionier”, a dla  całkiem młodych , zabytkowym radiem jest już tranzystor.

Stare radio to nie tylko urządzenia techniczne ale również przedmioty, które można podziwiać jako dzieła sztuki wzorniczej, piękne drewniane obudowy, opływowe kształty. Warto zwrócić uwagę  na odbiornik Tesli czy  tzw. Słonecznik.

HISTORIA  RADIA  NA  ŚWIECIE

Za wynalazcę radia uważa się Guglielmo Marconiego. Syn włoskiego kupca z Lombardii rozpoczął doświadczenia z przesyłaniem i odbiorem fal radiowych w roku 1894. Pracując w amatorskich warunkach – i częściowo w tajemnicy przed ojcem – uzyskał w 1895 roku łączność radiową na odległość 1 kilometra. Nie widząc zainteresowania swoim wynalazkiem we Włoszech, wyjechał w 1896 roku do Anglii. Z pomocą krewnych trafił do naczelnego inżyniera Poczty Brytyjskiej, dzięki któremu w 1896 roku zainstalowano sprzęt nadawczy na dachu Poczty Głównej w Londynie. Odbiornik z drukarką Morse’a umieszczono na dachu odległego o kilometr budynku. Sam Guglielmo operował kluczem telegraficznym a widzowie przy drukarce mogli odczytać przekazywany tekst. Zdarzenie to uznane zostało za pierwszą publiczną próbę radia. Następnie, w roku 1899, odbyła się próba przekazu sygnału przez kanał La Manche. W roku 1901 przekazano wiadomość przez Ocean Atlantycki, z Kanady do Anglii. Pierwszym sygnałem, który przesłano przez Atlantyk, była litera „S” alfabetu Morse’a.

Konkurentami do tytułu wynalazcy byli także serbski inżynier i wynalazca Nikola Tesla oraz rosyjski fizyk Aleksander Popow.

Tesla opracował konstrukcję cewki wysokonapięciowej, wysyłającej silne fale elektromagnetyczne i zaczął pracować nad urządzeniem do odbioru tych fal. Jego patent na urządzenie do przesyłania i odbioru fal elektromagnetycznych był gotowy w 1900 roku, jednak ubiegł go w tym o kilka dni Marconi. Tesla walczył z Marconim o patent na radio, dowodząc że Włoch stosuje bez jego zgody wcześniej opatentowaną przez Teslę cewkę, ale długie procesowanie się doprowadziło serbskiego inżyniera do bankructwa. Ostatecznie dobił Teslę fakt przyznania Marconiemu nagrody Nobla za skonstruowanie radia, mimo iż korzystał on przy tym z teorii stworzonych przez Teslę. W 1943 roku Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych przyznał prawa patentowe Tesli. Rozprawa rozstrzygnęła się po śmierci wynalazcy, przez co powszechnie za twórcę radia uznaje się Marconiego, mimo iż przyznał się on do wykorzystania wcześniejszych prac Tesli w zbudowaniu radia.

Aleksander Popow w 1895 roku, w czasie posiedzenia Rosyjskiego Towarzystwa Fizyko-Chemicznego w Petersburgu, przedstawił pracę pt. „O stosunku proszków metalowych do drgań elektrycznych” i po raz pierwszy przedstawił publicznie przyrząd do wykrywania i rejestracji drgań elektrycznych. Głównym zadaniem przyrządu było jednak wykrywanie burz. Urządzenie potrafiło robić to z odległości 30 kilometrów. W 1896 roku udało się Popowowi nawiązać łączność radiową i przekazać telegraficznie znaki na odległość ponad 250 metrów.

Radio służyło początkowo do przekazywania znaków alfabetu Morse’a, a następnie dźwięku.

Kolejno pojawiały się radioodbiorniki detektorowe, o bezpośrednim wzmocnieniu, reakcyjne oraz heterodynowe – lampowe.

W roku 1993 rozpoczęło działalność pierwsze radio internetowe. Dzisiaj można słuchać przez internet ponad 10 000 stacji radiowych, niektórych tylko tam.

HISTORIA RADIA w POLSCE

            W 1925 roku w Warszawie przy ul. Narbutta 25, została urządzona próbna radiostacja o skromnej mocy 0,5 kW. Nadawano z niej audycje tylko przez dwie godziny dziennie, od 6 do 8  wieczorem.

Uruchomiona przez Polskie Towarzystwo Radiotechniczne pierwsza w Polsce radiowa stacja nadawcza miała ograniczony zasięg. Społeczeństwo traktowało ją raczej jako ciekawe doświadczenie techniczne, niż codzienny i ważny czynnik życia kulturalnego. Mimo tego potrafiła jednak zdobyć, w okresie pierwszych paru miesięcy, pokaźną liczbę 5 000 radiosłuchaczy.

W 1925 roku powstała w Polsce Spółka z o.o. „Polskie Radio”. Umożliwił  to wydany w tymże roku akt koncesyjny, który dał Spółce prawo wyłącznej eksploatacji na przeciąg lat 20. Ze Spółki z o.o. przekształciło się Polskie Radio w Spółkę Akcyjną z kapitałem zakładowym 1 250 000 złotych, podzielonym na stuzłotowe akcje, których 40% stało się wówczas własnością państwa. Właściwie dopiero od tej chwili datuje się racjonalna rozbudowa radia.

            Polskie Radio swoją centralną siedzibę urządziło przy ul. Kredytowej 1. Znalazły tam pomieszczenia studia, amplifikatornia oraz biura dla personelu. Dotychczasowa stacja przy ul. Narbutta 25 , jako niewystarczająca, została rozbudowana do mocy 1,5 kW. Audycje tej stacji trwały początkowo około 5 godzin dziennie, a od 1925 roku przez cały dzień.

            W 1926 roku ulepszano i uatrakcyjniano programy, a przede wszystkim zdobywano nowych zwolenników i słuchaczy przez budowę stacji regionalnych.

            Od 1927 roku zaczęła pracować w Krakowie, przeniesiona z Warszawy i wzmocniona do mocy 2 kW., radiostacja z ul. Narbutta 25, na miejsce której wybudowano w 1926 roku w stolicy, na dawnych terenach fortu Mokotowskiego, nową stację nadawczą o mocy 10 kW.  Otwarto również rozgłośnię w Katowicach o mocy 12 kW., zaś w 1928 roku radiostację w Wilnie o mocy 0,5 kW., potem 16 kW. Równocześnie na obszarze ziem zachodnich Rzeczpospolitej powstało Towarzystwo Radiofoniczne „Radio Poznańskie” z subkoncesją. Radiostacja poznańska o mocy 1,5 kW., uruchomiona w 1927 roku, została wykupiona i przejęta latem roku 1933 przez Polskie Radio, które na jej miejsce wybudowało nową stację o mocy 16 kW.

            Do tych czterech radiostacji przybyła w roku 1930 radiostacja we Lwowie, początkowo o małym zasięgu – 1,5 kW., wzmocniona w 1931 roku do mocy 16 kW., oraz przekaźnikowa stacja w Łodzi o mocy 2 kW. Wzrost zainteresowania społeczeństwa radiofonią skłonił Polskie Radio do wybudowania w roku 1930 jednej z najsilniejszych wówczas na świecie – o mocy 120 kW. – wielkiej radiostacji Warszawa – Raszyn, położonej w odległości 23 kilometrów od stolicy. Stacja raszyńska została wyposażona w najnowsze  urządzenia techniczne i objęła swym zasięgiem detektorowym prawie całą Polskę.

            Dzięki szerokiej sieci radiowej stacji nadawczych liczba abonentów Polskiego Radia urosła w 1931 roku do 320 000.

W 1935 roku została uruchomiona rozgłośnia pomorska w Toruniu o mocy 24 kW., wykonana całkowicie, jako najbardziej nowoczesna, wzorcowa stacja polska, przez Wydział Budowy Dyrekcji Technicznej Polskiego Radia. Nadajnik i maszty stacji w Raszynie w 1939 roku zostały zniszczone, w 1949 roku, po remoncie, uruchomione ponownie. Ponieważ stacja raszyńska mogła zapewnić dobry odbiór tylko na 72% powierzchni Polski, podjęto decyzję o budowie nowego masztu. Nowy maszt nadawczy oddany do użytku w Gąbinie w 1974 roku zapewnił czysty odbiór na powierzchni 97% kraju. Niestety, w 1991 roku, z powodu błędu popełnionego podczas wymiany lin podtrzymujących, konstrukcja masztu  runęła.  Wówczas rozpoczęto budowę  nowego masztu w Solcu Kujawskim, który od 1999 roku nadaje do dzisiaj.

RADIO DETEKTOROWE

            Odbiorniki detektorowe, stosowane w latach 20-tych XX wieku, należą do najwcześniejszych i najprostszych odbiorników fal elektromagnetycznych. Detektor posiadał często postać kryształu, nazywano je także odbiornikami kryształkowymi.         

Odbiornik detektorowy nie posiadał lamp i tranzystorów. Sygnał odbierany był przez słuchawki.

RADIO O BEZPOŚREDNIM WZMOCNIENIU

            W  odbiorniku o bezpośrednim wzmocnieniu sygnał wzmacniany jest przez wzmacniacz  wielkiej częstotliwości a dopiero potem poddany  procesowi demodulacji. Napięcie  małej częstotliwości, otrzymane po detektorze, jest wzmacniane przez wzmacniacz małej częstotliwości i steruje głośnik.

RADIO REAKCYJNE

            Odbiornik reakcyjny jest modyfikacją odbiornika ze wzmocnieniem bezpośrednim, w którym dodatkowo zastosowano tzw. reakcję … powrót sygnału z wzmacniaczem wielkiej częstotliwości na wejście.

RADIO SUPERHETERODYNOWE-LAMPOWE.

             Pierwsze radioodbiorniki superheterodynowe w Polsce powstały w 1934 roku i były to: Philips BE-552-A oraz Super 5 GZ firmy Elektrit. Zalety układu superheterodynowego sprawiły, że układ ten od połowy do końca XX w. był  podstawowym układem odbiorników radiowych.

Superheterodyna

(łac./gr.super+różna+moc) jest radioodbiornikiem wykorzystującym zasadę przemiany częstotliwości poprzez mieszanie sygnału wielkiej częstotliwości z sygnałem lokalnego generatora (heterodyny).